Psychoterapia psychodynamiczna

Psychoterapia psychodynamiczna to metoda leczenia opracowana na podstawie osiągnięć współczesnej psychiatrii oraz  teorii psychoanalitycznych dotyczących rozwoju człowieka i uwarunkowań zaburzeń psychicznych.

Podstawowym założeniem psychoterapii psychodynamicznej jest istnienie nieświadomości, czyli obszaru psychiki, w którym przechowywane są takie doświadczenia, przeżycia, stany emocjonalne, mechanizmy działania, wzorce relacyjne, z których nie zdajemy sobie sprawy, ale które mimo to kierują naszymi życiowymi decyzjami, wyborami, determinują nasz styl funkcjonowania, warunkują występowanie objawów zaburzeń psychicznych.

Zadaniem psychoterapeuty psychodynamicznego jest więc odkrywanie wraz z pacjentem nieuświadomionych pragnień, potrzeb, przekonań, sposobów nadawania znaczenia sytuacjom życiowym, wewnętrznych konfliktów, schematów tworzenia relacji społecznych, tendencji i  motywów zachowań. Innymi słowy poszukiwanie przyczyn objawów.

Praca terapeutyczna odbywa się w oparciu o relację między psychoterapeutą a pacjentem. Umożliwia to zrozumienie, w jaki sposób możemy „pomylić emocjonalnie”  osoby z teraźniejszości z ważnymi osobami z przeszłości (zjawisko przeniesienia). Chodzi o to, żeby zauważyć, jak pochodzące z dzieciństwa emocje i wyobrażenia, przenoszone są na osoby w aktualnych, codziennych sytuacjach życiowych. I tak pacjent może widzieć w psychoterapeucie np. matkę, ojca, rodzeństwo, dziadków, wychowawcę itp. i  kierować do niego te same uczucia, oczekiwania, zachowania, jak do nich. Te”pomyłki” często komplikują jego funkcjonowanie intrapsychiczne i interpersonalne.

Ludzka psychika została wyposażona w mechanizmy obronne, których zadaniem jest utrzymywanie równowagi psychicznej. Przejawem ich działania jest m.in. wypieranie do nieświadomości przykrych wspomnień, myśli, przeżyć.  Są one potrzebne każdemu człowiekowi, ale gdy wypieramy zbyt wiele problematycznych treści, zaczynają one szukać ujścia w inny sposób i najczęściej pojawiają się wtedy objawy zaburzeń psychicznych. Psychoterapia psychodynamiczna umożliwia zniesienie nadmiernych obron oraz zidentyfikowanie, nazwanie i wyrażenie w bezpieczny sposób tych aspektów osobowości, które dotychczas nie miały szansy zostać zauważone. Psychoterapia ta zakłada budowanie stabilności psychicznej w oparciu o bardziej dojrzałe mechanizmy obronne, nie rezygnując z wglądu. Chodzi o zastąpienie mechanizmów obronnych, które mogły sprawdzać się we wcześniejszych okresach rozwoju, tymi bardziej adekwatnymi do obecnego etapu życia.

Psychoterapię psychodynamiczną poza formą ekspresyjną (pogłębiona analiza nieświadomości) stosuje się również w ujęciu podtrzymującym (psychoedukacja, poradnictwo i  wsparcie psychologiczne). Forma podtrzymująca ma na celu wypracowanie lepszej adaptacji do istniejących warunków życiowych i redukcję niepokoju. Przeznaczona jest głównie dla pacjentów z diagnozą chorób psychicznych oraz ciężką postacią zaburzeń osobowości.

Zdarza się, że psychoterapia psychodynamiczna błędnie rozumiana jest jako leczenie polegające wyłącznie na analizie dzieciństwa, rozmowach o przeszłych traumach i obwinianiu za nie własnych rodziców. Prawda jest taka, że współczesna psychoterapia psychodynamiczna z klasyczną psychoanalizą ma niewiele wspólnego. Jest metodą o naukowo udowodnionej skuteczności, która choć nawiązuje do przeszłych doświadczeń, koncentruje się nie na faktach z tamtego okresu życia, ale sposobie, w jaki pacjent te zdarzenia przeżył, jakie znaczenie im nadał. Najwięcej zaś uwagi poświęca się teraźniejszej sytuacji życiowej – z nią bowiem boryka się pacjent.

Kolejny szkodliwy mit na temat psychoterapii psychodynamicznej zakłada, że psychoterapeuta psychodynamiczny jest wycofany i mało zaangażowany w dialog z pacjentem. W rzeczywistości werbalna aktywność terapeuty zależy od diagnozy pacjenta, jego wieku i osobowości, etapu procesu terapii (dla przykładu terapeuci psychodynamiczni są dużo bardziej aktywni w psychoterapii dzieci i młodzieży niż w pracy z pacjentami dorosłymi, ich aktywność jest znacząco większa w przypadku pacjentów chorych psychicznie i ciężko osobowościowo zaburzonych niż w leczeniu pacjentów cierpiących na łagodne objawy dysfunkcji psychicznych). Psychoterapeuta psychodynamiczny nie dzieli się z pacjentem własnymi przekonaniami czy światopoglądem, gdyż jego zadaniem jest być lustrem, w którym pacjent może się przeglądać i odkrywać różne części swojej osobowości. Psychoterapeuta psychodynamiczny zawsze jest aktywny. Czasem jednak aktywność ta polega na uważnym słuchaniu pacjenta i zapamiętywaniu jego historii, czasem na werbalnym odnoszeniu się do wypowiedzi pacjenta.

Psychoterapia psychodynamiczna pozwala na objęcie leczeniem bardzo szerokiego spektrum zaburzeń psychicznych diagnozowanych na podstawie Międzynarodowych Klasyfikacji Chorób ICD – 11 oraz DSM – V.  Jest bardzo skuteczna m.in. w leczeniu zaburzeń osobowości, nastroju, jedzenia, lękowych, o podłożu nerwicowym, problemów seksualnych, dolegliwości psychosomatycznych.

Psychoterapia psychodynamiczna to metoda przeznaczona do leczenia pacjentów dorosłych, młodzieżowych i dziecięcych. Można ją stosować w wersji psychoterapii indywidualnej i grupowej.